گفتگو با دکتر قاضی میر سعید فوق تخصص ارتوپدی
امروزه باور های غلطی درارتباط با اطلاعات پزشکی رایج است مثلابسیاری از مردم هر وقت دچار کمردرد می شوند میگویند سیاتیکم گرفت درصورتی که تنها علت 5 درصد از کمردردها مشکل سیاتیک است . اغلب نمی دانند سیاتیک چیست و چرا بوجود می آید .این در حالی است که دانستن علائم و راه های پیشگیری از ابتلا به این بیماری برای برطرف کردن بسیاری از باورهای نادرست حائزاهمیت است .در این رابطه خبرنگار روزنامه جام جم با دکتر قاضی میرسعید ، فوق تخصص ارتوپدی پیش رو دارید .
سوال : چرا درد سیاتیک به وجود می آید و چگونه می توان آن را تشخیص داد؟
شایع ترین علت درد سیاتیک ، بیرون زدگی دیسک بین مهره ای و فشار آن روی ریشه های عصبی است که به آ« فتق دیسک بین مهره ای نیز گفته می شود . اغلب سابقه کمردرد در این نوع بیماران دیده می شود ، اما بیشترین علامت این بیماری درد درناحیه اندام ها یعنی پاهاست . معمولا به دنبال برداشتن یک بار سنگین یا حرکت ناگهانی ، امکان خارج شدن دیسک های بین مهره ای به راست و چپ و فشار وارد آوردن به عصب سیاتیک ( عصب طبیعی داخل بدن) و انتشار درد از ناحیه دیسک به سمت پا وجود دارد. بنابراین اگر ناگهان دچار دردی شدید که از قسمت باسن یا پشت ران شروع شده و تا ساق پاادامه می یابد به احتمال زیاد دچار این عارضه شده اید .
سوال : عوامل مستعد کننده درد سیاتیک کدام است ؟
جنس : این بیماری معمولا در مردان به علت انجام کارهای سنگین بیش از زنان دیده می شود .
سن : تحلیل رفتن دیسک های بین مهره ای درهرسنی ممکن است رخ دهد اما معمولا این درد بین گروه سنی 25 تا 45 ساله بیش از سایر گروه های سنی دیده می شود .
شغل : اشخاصی که شغل شان به چرخش مکرر کمر نیاز دارد و افرادی که بارهای سنگین حمل می کنند بیش از سایر افراد دچار بیماری سیاتیک می شوند .
زندگی بدون تحرک : این گونه زندگی کردن باعث ضعیف شدن عضلات کمر و شکم شده و کمر ناپایدار می شود . درنتیجه احتمال افزایش پارگی دیسک بین مهره ای وجود دارد .
فعالیت های فیزیکی : کسانی که برای مدت های طولانی می نشینند یا یک زندگی راکد و کم فعالیت دارند نسبت به افراد فعال تر بیشتر مستعد ابتلا به بیماری سیاتیک هستند .
بلند کردن نادرست اجسام : وقتی جسم سنگینی بلند می کنید ، اگر به جلو خم شوید و جسم را بردارید خود را در معرض دیسک قرار می دهید . همچنین چرخیدن کمر هنگام بلند کردن اجسام احتمال پارگی دیسک را زیاد می کند .
سوال : آیا چاقی با دیسک کمر رابطه ای دارد ؟
اضافه وزن باعث بیرون زدگی دیسک یا سیاتیک نمی شود ، اما یکی از راه های درمان بیماران سیاتیک کاهش وزن است درواقع کم کردن وزن ، فشار وارد شده به ناحیه درد را کمتر می کند.
آیا فاکتور های ژنتیکی در بوجود آمدن درد سیاتیک دخیل است ؟
معمولا بیماری ها به دو نوع ژنتیکی و فامیلی تقسیم بندی می شوند . گاهی در اذهان عموم مردم این دو نوع به اشتباه گرفته می شود . بیماریهای ژنتیکی از ژن پدر و مادر به فرزند منتقل می شود ، درصورتی که این نوع بیماری ژنتیکی نبوده و ارتباط معنادار مشخصی بین این دو موضوع وجود ندارد . معمولا این درد به علت ضعف عضلات یا بیماری های شغلی ایجاد می شود ؛ به عنوان مثال ممکن است پدری کارگر به علت برداشتن باری سنگین دچار این بیماری شود و فرزند او نیز به علت ادامه کار پدر و برداشتن اجسام سنگین به درد سیاتیک مبتلا شود .
چه موقع به پزشک مراجعه کنیم ؟
درد خفیف سیاتیک معمولا با کمی صبر و حوصله خود به خود از بین می رود ، اما اگر بیماری شما بخاطر کارهایی که انجام داده اید بهبود نیافت باید به پزشک مراجعه کنید .
درد سیاتیک چگونه درمان می شود ؟
در هر درد سیاتیکی ناشی از دیسک کمر اولین درمان پیشنهادی و موثرترین آنها درمان غیر جراحی است . اگر درمان غیرجراحی تنواند در مدت مقررمشکلات بیمار را کاهش دهد و سبب بهبود یا تسکین علائم شود ، نیاز به عمل جراحی پیدا می شود اما بیشتر درد های سیاتیکی ناشی از دیسک کمر به درمان های غیر جراحی جواب می دهند . این درمان ها نسبت به درمان های جراحی کم خطر تر، ارزان تر و با عوارض احتمالی کمتری هستند . همچنین درمان بیماران نیز به نوع بیرون زدگی دیسک آنان بستگی دارد . بیرون زدگی دیسک شامل پنج مرحله خفیف تا پیشرفته است . اگرچنانچه دیسک های بین مهره ای ازمحل خود خارج شده و فشاری که روی عصب وارد می کنند در مرحله اول تا سوم باشد می توان این نوع دیسک را با درمان های غیرجراحی مانند مصرف دارو ، استراحت ، فیزیوتراپی ،کاهش وزن ، برنداشتن بارهای سنگین و انجام ندادن حرکت های ناگهانی برطرف کرد ، اما اگر شدت بیرون زدگی دیسک شدید (مرحله چهار تا پنج ) باشد ، به طوری که روی ریشه های عصبی فشار قابل توجهی وارد کند ، باید ازطریق جراحی برطرف شود. در عمل جراحی ، محل دیسک شناسایی شده و با خارج کردن دیسک بیرون زده و همچنین آزاد کردن عصبسیاتیک و برطرف کردن فشارغیرطبیعی روی عصب ، درد ناحیه کمر یا پای بیمار کم میشود .
آیا منعی برای انجام ورزش و فعالیت های بدنی بیمارانی که عمل جراحی کردند وجود دارد ؟
گاهی برخی به اشتباه تصور می کنند بیماران مبتلا به دیسک کمر ازانجام هرگونه فعالیت بدنی معاف هستند در صورتی که بیمارانی که دچار درد و التهاب هستند تنها تا زمان بازیافتن مجدد سلامت خود از انجام هرگونه فعالیت شدید و سنگین منع می شوند و ورزش هایی مانند شنا و نرمش های ملایم و نرم برای این افراد مانعی ندارد درضمن انجام ورزش هایی مانند وزنه برداری و پرتاب دیسک به علت انجام حرکت های چرخشی و برداشتن اجسام سنگین و تشدید درد منع شده است .
برای اینکه دچار درد عصب سیاتیک و انواع دیگر کمر درد نشوید ، توصیه های زیر را به کار ببرید :
1 – درست بخوابید .
یکی از مولفه های درست خوابیدن داشتن یک تشک خواب مناسب با توجه به شرایط فردیتان است .
روش صحیح درست خوابیدن می تواند درد سیاتیک و کمر را کاهش دهد . به عنوان مثال اگر به پهلو می خوابید پاهای خود را 10 تا 20 درجه خم کنید و بین زانو بالش کوچکی قرار دهید یا اگر به صورت طاق باز می خوابید زیر زانوی خود بالش کوچکی بگذارید تا پاهای شما خم نگه داشته شود .
2 – اگر اضافه وزن دارید ، وزن خود را متعادل کنید .
3- اشیای سنگین را به سرعت و با یک حرکت سریع و ناگهانی از روی زمین بلند نکنید .
4 – وضعیت بدنی مناسبی داشته باشید . آگاهی از اینکه چگونه درست بایستید و نیز آشنایی با صحیح بلند کردن اجسام سنگین ، تاثیر زیادی در حفظ و نگهداری کمر شما دارد .
5 – کفش مناسب بپوشید . بهترین کفش برای پیشگیری از کمردرد ، کفش هایی با پاشنه 2 -3 سانتی متر است .کفش های پاشنه دار یا تخت هرکدام به نحوی موجب کمردرد می شود .
6 –با کمک ورزش های مناسب می توانید عضلات شکم و کمر خود را تقویت کنید .
7 – درنهایت باید توصیه کرد کمردرد را از بروز نخستین علائم جدی بگیرید و آن را پیگیری کنید حتی اگر سیاتیک نباشد .